18 Dec 2024

Helpt stomen bij verkoudheid en is het gevaarlijk?

Geschreven door Jan van der Borden. Jan was 31 jaar lang actief als KNO-arts.

Veel mensen grijpen bij de eerste tekenen van een verkoudheid naar een oude, vertrouwde remedie: stomen. Maar is het wel zo effectief als we denken? In dit artikel bespreken we waarom stomen populair is onder patiënten, de wetenschap achter stomen en of er gevaar schuilt in het gebruik ervan.

Wat is stomen precies?

Stomen houdt in dat je warme, vochtige lucht inademt, vaak boven een kom met heet water of met behulp van een stoominhalator. De gedachte achter stomen is dat de warme lucht helpt de luchtwegen te openen en het slijm los te maken, wat kan helpen bij het verlichten van een verstopte neus of een droge keel. Deze methode is al jarenlang populair onder patiënten.

Is er bewijs dat stomen echt werkt?

Toch is voor de werking geen hard wetenschappelijk bewijs.
In mijn opleiding tot KNO-arts leerde ik het volgende: “een verkoudheid met behandeling duurt een week en zonder behandeling 7 dagen”. Kortom, het maakt dus niet uit of je stoomt of bijvoorbeeld neusdruppels gebruikt; je hebt gewoon een week nodig om beter te worden. Het zal de verkoudheid zelf niet genezen of het verloop van de ziekte versnellen.

Stomen is dus geen wondermiddel. Maar helpt het stomen dan wel om je klachten iets te verminderen?

Kan stomen nuttig zijn?

Naar mijn mening, helpt het stoomvocht het slijm in de luchtwegen wat losser te maken, waardoor je iets gemakkelijker kunt ademhalen. Dit kan op korte termijn opluchting geven, vooral bij een verstopte neus.

Daarnaast kan de warmte van de stoom tijdelijk het gevoel van een verkrampte of geïrriteerde keel verzachten, omdat de stoom de irritatie in de luchtwegen vermindert.

Er zijn studies die bovenstaande ook suggereren. Die studies geven aan dat het inademen van stoom kan helpen bij het verlichten van bepaalde symptomen van een verkoudheid, zoals de zojuist besproken verstopte neus en verkrampte keel. Het vocht maakt de luchtwegen vochtig, zodat slijm wat vloeibaarder wordt en gemakkelijker kan worden ingeslikt.

Maar er zijn ook studies waarin geen significant effect van verlichting door stomen bij verkoudheid is aangetoond. Sterker nog, stoom met alleen water kan irriterend zijn voor het neusslijmvlies en deelnemers uit onderzoeken meldde zelfs lichte verbrandingen.

Hoewel veel mensen positieve ervaringen hebben met stomen, ontbreekt overtuigend wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat het daadwerkelijk klachten vermindert. Voor een groot deel zal er ook sprake zijn van het placebo-effect¹. Mensen vinden het fijn zelf iets te kunnen doen aan de gezondheidsklachten en verwachten dan resultaat.

Stomen helpt sommige mensen ook gewoon om ze een gevoel van ontspanning te geven, wat prettig is bij het ongemak dat je voelt door de verkoudheid. Lekker om dus even in warme dampen te zitten.

¹Het placebo-effect is een psychologisch en fysiologisch fenomeen waarbij een persoon een positieve (of soms negatieve) reactie ervaart na het innemen van een middel of ondergaan van een behandeling die eigenlijk geen actieve werkzame bestanddelen bevat. Het effect is gebaseerd op de verwachting dat het middel of de behandeling effectief zal zijn.

Schuilt er gevaar in stomen?

Gezondheidsdeskundigen waarschuwen voor de risico’s van stomen. Overmatige blootstelling aan warme, vochtige lucht kan de luchtwegen irriteren. Onderzoeken laten ook zien dat je brandwonden kunt krijgen als je niet voorzichtig bent met het hete water. Pas dus goed op. Helaas komen brandwonden door heet water, met name bij kinderen, nog wel eens voor.

Wanneer kun je stomen beter vermijden?

Stomen is niet voor iedereen geschikt. Mensen met astma of andere luchtwegproblemen moeten voorzichtig zijn, omdat stomen de symptomen kan verergeren. Het kan leiden tot verergering van benauwdheid of hoesten, wat juist meer klachten geeft. Ook als je een ernstige verkoudheid hebt met koorts, is het verstandig om het stomen te vermijden. In dat geval is het beter om de temperatuur van je lichaam niet verder te verhogen.

Praktische overwegingen

Ik propageerde als KNO-arts stomen niet. Mijn advies was vooral om rust te nemen, voldoende kraanwater te drinken en naast het innemen van paracetamol, drie keer per dag xylometazoline* neusdruppels te gebruiken: direct voor en na het slapen en na een douche van ongeveer 15 minuten (in feite is dat ook stomen). Tussendoor, bijvoorbeeld aan het einde van de middag, raadde ik aan om een keer te stomen na het neusdruppelen.

Conclusie

Stomen kan voor sommige mensen verlichting bieden bij de symptomen van een verkoudheid, maar het is geen wondermiddel. De effecten zijn tijdelijk en wetenschappelijk bewijs voor langdurige voordelen ontbreekt. Voor een snel herstel is rust, kraanwater drinken en het behandelen van symptomen met geschikte medicijnen vaak effectiever. Als je besluit te stomen, doe dit dan voorzichtig. In geval van twijfel is het altijd goed om een arts te raadplegen.

Ben je op zoek naar meer achtergrond over de relatie tussen stomen en een normale verkoudheid? Bekijk onderstaande artikelen eens.

*Let wel op! Xylometazoline is een veilig werkend middel bij kortdurend gebruik. De valkuil is dat de snelle verlichting bij een verstopte neus je ertoe kan verleiden om ermee door te blijven gaan. Volg altijd het advies in de bijsluiter

Dit artikel is geschreven door:

Jan van der Borden
KNO-arts

Jan is sinds 1989 KNO-arts. Hij heeft gewerkt in het AMC, Andreas Ziekenhuis, SLAZ en het BovenIJ Ziekenhuis. Hij is erelid van de Nederlandse KNO-vereniging. Voor deze vereniging en andere zorgaanbieders professionaliseert hij websites, zoals neus.nu. Via miotheek.nl geeft hij nascholing over otologie voor o.a. huisartsen.

“Ik zat heel lang in het KNO-vak en ondersteun nog steeds graag mensen met mijn kennis en kunde. Dat deed ik in mijn spreekkamer, maar nu ook met duidelijke uitleg op diverse websites.”